Geschreven door Aline Joustra, student Kust en Zeemanagement (Van Hall Larenstein)
Zeehonden leven in zout water. Toch maken ze soms een uitstapje naar zoet water omdat ze ook best zoetwatervis lusten. In sommige gevallen gaan ze heel ver landinwaarts en er zijn meldingen bekend van zeehonden in de Utrechtse gracht, het Schildmeer en in de grote rivieren. Zeehonden zijn slim, ze vinden meestal hun weg terug wel weer. Maar toen er een zeehond in het Veluwemeer gevonden werd stonden zelfs de medewerkers van het Zeehondencentrum wel even te kijken. Het was niet waarschijnlijk dat het deze zeehond zou lukken het Veluwemeer op eigen kracht weer te verlaten om terug naar zee te keren. Zo kwam zeehond Hulcky in Pieterburen terecht…
Waar is ze gevonden, hoe is ze daar terecht gekomen? Hoogstwaarschijnlijk is Hulcky het IJsselmeer overgestoken en een aantal sluizen gepasseerd. Best een knap van haar dus. We hebben zelf proberen na te gaan hoe ze daar terecht kan zijn gekomen:
De kortste route van ’t Wad naar de Veluwe: Bij Kornwerderzand door de Afsluitdijk (sluis) heen, dan het IJsselmeer oversteken richting Flevoland en vervolgens onder de Ketelbrug door het Ketelmeer in. Dan zou ze boven Flevoland langs naar het oosten hebben kunnen zwemmen en verder naar het zuiden het Vossemeer in. Dan zou ze door de Roggebotsluis het Drontermeer in moeten zijn gegaan en door het Drontermeer naar het zuiden gezwommen zijn en onder een brug in de N309 door het Veluwemeer in.
De andere route, via Markermeer, is minder waarschijnlijk, omdat ze dan het naviduct Krabbersgat (een soort viaduct voor schepen) over de Houtribdijk bij Enkhuizen had moeten passeren. Dit zou een mogelijkheid zijn, maar het naviduct is vrij druk bevaren.
Andere zeehonden in zoet water in Nederland in de afgelopen jaren
Maart 2012: Gewone zeehond bij Goudswaard, Zuid-Holland.
December 2012: Gewone zeehond in de Biesbosch.
December 2012: Gewone zeehond in het Schildmeer, Groningen. Het dier lijkt heen en weer te zwemmen tussen het Schildmeer en Farmsum.
Januari 2013: Gewone zeehond in de Maas bij Dreumel.
April 2013: Gewone zeehond in rivier de Hunze in Drenthe, uit zichzelf verder getrokken.
December 2013: Gewone zeehond in het Schildmeer, Groningen. Onbekend of het dezelfde zeehond was. Wel is het dier gezien met vis in de bek.
Augustus 2015: Ringelrob in Utrechtse grachten, opgevangen bij zeehondenopvang A Seal in Stellendam.
Oktober 2015: Gewone zeehond in Biesbosch.
Maart 2016: Gewone zeehond in de Maasplassen bij de Weerd in Roermond.
November 2016: Gewone zeehond “Hulcky” gespot in Veluwemeer. Op het eerste gezicht leek zij gezond te zijn, maar na langere observatie werd duidelijk dat ze toch hulp nodig had. Hulcky bleek longworm te hebben en ze is opgevangen door Zeehondencentrum Pieterburen.
Zeehondenpopulaties in zoet water
Er zijn wereldwijd 5 zeehondenpopulaties die in zoet water leven. Deze zeehondenpopulaties zijn waarschijnlijk lang geleden van de zee afgescheiden geraakt.
Iliamna meer, Alaska Phoca vitulina mellonae, een zoetwater subspecies van de gewone zeehond.
Baikal Meer, Siberië Pusa sibirica, Baikalrobben, een aparte soort. Tevens ook de kleinste zeehondensoort.
Ladogameer, Rusland Pusa hispida ladogensis, zoetwater subspecies van de ringelrob.
Saimaameer, Finland Pusa hispida saimensis, zoetwater subspecies van de ringelrob.
Lac des loups marins, Quebec Phoca vitulina mellonae, zoetwater subspecies van de Gewone zeehond.
(Bron: Van Lanen, 2012)
Fysiologische problemen zout water
Zeehonden hoeven niet per se in zout water te zijn om te overleven. Zeezoogdieren hebben niet echt een gevoelige waterhuishouding wat betreft saliniteit, unlike alle andere in de zee levende dieren. Ze kunnen na een langere periode in zoet water echter wel last krijgen van hun ogen, omdat dit hun enige organen zijn die wel gevoelig zijn voor saliniteit. Afgezien daarvan kunnen zeehonden prima een tijdje in zoet water overleven zolang er genoeg vis is.
Waren er vroeger meer zeehonden in zoet water?
Er wordt gedacht dat er vroeger meer zeehonden de Nederlandse binnenwateren bezochten, maar dat dat in de laatste eeuw minder is geworden.
Het aanleggen van waterkeringen in alle grote rivieren in Nederland heeft hier waarschijnlijk aan bijgedragen. Door alle sluizen, dijken en spuigaten is het vrij lastig voor een zeehond om een makkelijke weg naar het binnenland te vinden. Soms vinden zeehonden een weg, maar raken ze onderweg verdwaald en kunnen zij geen weg terug meer vinden. Als die dieren dan ook niet genoeg voeding krijgen, moet er ingegrepen worden om ze weer terug naar zee te helpen. In andere gevallen lijken zeehonden heel goed te weten hoe ze heen en weer moeten tussen zee en meer.
De zeehond die al een aantal keer in het schildmeer is gezien, bijvoorbeeld. Die werd eerst bij Farmsum gezien, toen bij het Schildmeer. Om bij dat meer te komen moest de zeehond eerst door een kanaal naar het zuiden zwemmen, om vervolgens een klein afwateringskanaaltje in te zwemmen. Toen het dier later weer bij Farmsum werd gespot, leek het erop dat het dier wel wist wat het aan het doen was. Een jaar later werd opnieuw een zeehond in het Schildmeer gezien.
Er wordt door verschillende mensen gesuggereerd dat de zeehonden wellicht kunnen leren hoe sluizen werken.
Waterkwaliteit achteruit: minder vis is minder zeehonden?
Door de industrie, landbouw en afvalwater vanuit huishoudens is de waterkwaliteit in de laatste eeuw snel achteruit gegaan. Door de verslechterde kwaliteit van het zoetwaterecosysteem werden veel zoetwaterlichamen onleefbaar voor bepaalde vissoorten. Hierdoor ging de diversiteit in veel zoetwaterlichamen ook sterk achteruit. Zoals al eerder genoemd, hebben zeehonden veel vis nodig om te kunnen overleven. Als die vis er niet is, zal een zeehond er niet snel voor kiezen om in zo’n gebied rond te gaan hangen.
Verbetering waterkwaliteit + opening rivieren voor meer vis: in toekomst meer zeehonden?
Afgelopen paar jaar is er wel hard gewerkt om de waterkwaliteit te verbeteren. Er worden ook verschillende projecten ontwikkeld om de soortenrijkdom in het Nederlandse water weer omhoog te brengen. Door bijvoorbeeld de zeesluizen op een kier te laten staan en vispassages aan te brengen in dijken, hoopt men dat migrerende vissoorten weer zullen terugkeren naar het Nederlandse binnenland. Met die terugkeer hopen zij dan ook dat het ecosysteem verbetert.
Wellicht dat we met die verbetering over een paar jaar vaker zeehonden zullen tegenkomen in het Veluwemeer?
Bel nu